De komende tijd verschijnen er een aantal EEG-headsets op de markt die specifiek bedoeld zijn voor gebruik door consumenten. Sommige fabrikanten doen opmerkelijke beloften, zoals het met je gedachten kunnen aansturen van apparaten. Wearable vroeg hersenonderzoeker Victor Lamme naar de zin en onzin van dergelijke headsets: “een interessante ontwikkeling, maar echt gedachten lezen is er niet bij.” “Op zich worden er al langer EEG-headsets aangeboden voor consumentengebruik. Ik heb er alleen zelf nog geen ervaring mee. Ik heb wel eens geprobeerd om er één te bestellen, maar ik geloof dat ze toen niet buiten de V.S. verkocht mochten worden.” Aan het woord is Victor Lamme, hoogleraar en hersenonderzoeker bij de afdeling Psychologie van de Universiteit van Amsterdam. Lamme is bij het grote publiek vooral bekend van zijn columns in nrc.next en zijn boek De vrije wil bestaat niet. Lamme doet middels functionele MRI (fMRI) onderzoek naar neuromarketing, waarbij hersenscans worden ingezet om te voorspellen of reclame, marketing of de producten zelf op de 'juiste knoppen' drukken in het brein van de consument. Dergelijke toepassingen zijn in de nabije toekomst niet alleen voorbehouden aan wetenschappers, als het aan de makers van EEG-headsets als Melon, InterAxon Muse en de Emotiv Insight ligt. Met deze headsets zouden consumenten niet alleen hun gemoedstoestand kunnen meten, maar ook gedachten kunnen registreren en deze middels externe hardware omzetten in concrete acties, zoals het licht inschakelen. [caption id="attachment_509" align="alignnone" width="300"] De Emotiv Insight, die begin 2014 op de markt verschijnt[/caption] “Dat zijn nogal wat claims, vooral als je bedenkt dat de elektrodes van een EEG alleen activiteit meten aan de oppervlakte van de cortex. Emoties en beslisprocessen spelen zich dieper af, voornamelijk in de middenhersenen, onder de prefrontale cortex. Om de processen daar in kaart te brengen heb je toch echt MRI nodig”, aldus Lamme. “Dat neemt niet weg dat verschillende hersengolven, die in verband worden gebracht met bepaalde toestanden van het brein, wel degelijk gemeten kunnen worden via een EEG. Maar dan moet er wel gebruik gemaakt worden van goed geleidende elektroden, die met verstand van zaken aangebracht zijn.”

EEG eigenlijk 'vreemd signaal'

Lamme denkt dat de droge elektroden, zoals die in de consumentenheadsets worden gebruikt, op zich wel kunnen werken, mits ze goed contact maken met de huid. “Vroeger ging dat nog met geleidende gel, maar dat hoeft tegenwoordig niet meer. Een EEG is eigenlijk een heel vreemd signaal, het is een optelsom van activiteiten van verschillende sets van neuronen. Door het verkeerd aanbrengen van elektroden en spierbewegingen in het hoofd ontstaat er al snel veel ruis, waardoor de signalen niet goed meer te interpreteren zijn.” Op de vraag of het realistisch is dat met een consumenten EEG-headset ook gedachten in kaart gebracht kunnen worden zegt Lamme stellig nee. “Het is onzin dat je met een EEG gedachten kunt meten. Je kunt ook veranderingen in bijvoorbeeld alfagolven meten die het gevolg zijn van bijvoorbeeld meer of minder ontspannen, of van je ogen dichtdoen, en dat dan gebruiken om een apparaat uit of aan te doen. Of het apparaat zou kunnen vaststellen dat je in slaap valt, en dan gaat bijvoorbeeld het licht vanzelf uit. Daar kun je die EEG apparatuur dan ook op trainen, waardoor het lijkt alsof een bepaalde gedachte gelezen wordt en omgezet in een actie. Maar echt gedachten lezen is er niet bij.”

Niet gevaarlijk

Lamme maakt zich verder niet zoveel zorgen over de opkomst van consumenten EEG-headsets. “Gevaarlijk is het niet, en ik vind het wel geinig dat mensen zich hierdoor misschien meer gaan interesseren voor neurowetenschap. En je zult best in staat zijn om te meten of je rustig bent, of je ogen dicht hebt. Riskant wordt het pas als men deze apparatuur gaat inzetten op de werkvloer, of bijvoorbeeld tijdens een sollicitatiegesprek. Zonder wetenschappelijke analyse van de meetgegevens zijn de resultaten zo goed als nietszeggend.” Op de vraag of consumenten EEG-headsets wellicht in een professionele setting gebruikt kunnen is Lamme voorzichtig positief: “Ik kan me voorstellen dat zo’n headset gebruikt kan worden om op afstand bepaalde slaapstoornissen te monitoren. Nu moet iemand naar een slaaplab voor dat soort observaties, en dat is toch niet echt ideaal. Verder kan een arts middels deze headsets misschien mensen in de gaten te houden die hard op hun hoofd zijn gevallen. Soms ontstaat er dan een subdurale bloeding, waarbij er bloed tussen schedel en hersenen lekt. Daardoor kan iemand na een paar dagen ineens wegzakken, soms met dodelijke afloop. Wellicht kan dat voorkomen worden met zo’n headset.” Coverfoto: Merlin Daleman